ศิลปากรเปิดตัวโครงการวิจัย “จักรวาลแห่งนาค” เดินหน้าบูรณาการข้ามศาสตร์ สร้างองค์ความรู้ใหม่เชื่อมโยงวัฒนธรรมอุษาคเนย์

มหาวิทยาลัยศิลปากร จัดงานแถลงข่าวเปิดตัวโครงการวิจัยชุด “จักรวาลแห่งนาค : คติความเชื่อเรื่องนาคจากอินเดียสู่อุษาคเนย์ภาคพื้นทวีป” เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน 2568 ณ อาคารรับรองเรือนกระจก ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมเฉลิมพระเกียรติ 6 รอบ พระชนมพรรษา วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ ภายใต้แผนงาน “การบูรณาการข้ามศาสตร์เพื่อขับเคลื่อนผลกระทบจากงานวิจัยสู่การใช้ประโยชน์” ของมหาวิทยาลัยศิลปากร

โครงการนี้นำโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรพร ภู่พงศ์พันธ์ คณะอักษรศาสตร์ พร้อมทีมคณาจารย์และนักวิจัยจากคณะอักษรศาสตร์ คณะโบราณคดี และคณะมัณฑนศิลป์ โดยได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานบริหารการวิจัย นวัตกรรมและการสร้างสรรค์ (สวนส.) ประจำปีงบประมาณ 2569 มุ่งสร้างองค์ความรู้ใหม่ด้านมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ในระดับประเทศและภูมิภาค เพื่อต่อยอดสู่สื่อสร้างสรรค์และประโยชน์ทางสังคมอย่างเป็นรูปธรรม

รองศาสตราจารย์ ดร.ประสพชัย พสุนนท์ รองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและวิชาการ เป็นประธานเปิดงาน โดยกล่าวถึงบทบาทของมหาวิทยาลัยในการสนับสนุนการวิจัยแบบบูรณาการ ที่สามารถนำไปสู่ผลลัพธ์ทางสังคม ตลอดจนต่อยอดสู่การพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Economy)

ด้าน ผศ.ดร.วรพร ภู่พงศ์พันธ์ เปิดเผยว่า โครงการ “จักรวาลแห่งนาค” มุ่งศึกษาคติความเชื่อเรื่อง “นาค” ในฐานะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามตำนาน ซึ่งแพร่จากอินเดียสู่ประเทศต่าง ๆ ในอุษาคเนย์ ได้แก่ กัมพูชา เมียนมา ไทย ลาว และเวียดนาม โดยวิเคราะห์ในหลากหลายมิติ ทั้งวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ ศาสนา คติชน ภาษา วรรณคดี และศิลปกรรม เพื่อนำเสนอภาพรวมของระบบความเชื่อที่มีความเชื่อมโยงร่วมกันทั่วภูมิภาค

งานวิจัยนี้ถือเป็นต้นแบบของ “การบูรณาการข้ามศาสตร์” โดยนำศาสตร์ต่าง ๆ เช่น โบราณคดี วรรณคดี ประวัติศาสตร์ศิลป์ ภาษาศาสตร์ และคติชนวิทยา มาสังเคราะห์ข้อมูลเปรียบเทียบ เพื่อชี้ให้เห็นความเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมของประเทศในลุ่มน้ำโขง ซึ่งสะท้อนทั้งความหลากหลายและความเป็นหนึ่งเดียวของภูมิภาคอุษาคเนย์

ภายในงานยังจัดเสวนาวิชาการหัวข้อ “จักรวาลแห่งนาค : คติความเชื่อเรื่อง ‘นาค’ จากแดนภารตะสู่อุษาคเนย์” โดย ศาสตราจารย์ ดร.สําเนียง เลื่อมใส ภาคีราชบัณฑิต พร้อมคณะนักวิจัยของโครงการ ที่ร่วมแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ด้านวรรณกรรม ตำนาน สถาปัตยกรรม และศิลปกรรมที่เกี่ยวข้องกับนาคในแต่ละประเทศ

ช่วงท้ายมีการเสวนาพิเศษในหัวข้อ “การต่อยอดองค์ความรู้สู่การขับเคลื่อนเชิงนโยบายและการพัฒนาสื่อสร้างสรรค์” โดยผู้แทนจากสำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) และตัวแทนจากกองทุนสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ ร่วมแลกเปลี่ยนแนวทางการนำผลงานวิจัยมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์สู่การสร้างสื่อและนโยบายในอนาคต

โครงการ “จักรวาลแห่งนาค” จึงไม่เพียงเป็นงานศึกษาด้านตำนานและความเชื่อเท่านั้น แต่ยังเป็น “พื้นที่กลางของความเข้าใจร่วมทางวัฒนธรรม” ที่จะต่อยอดสู่สื่อสร้างสรรค์และกิจกรรมหลายรูปแบบ อาทิ สื่อดิจิทัล สารคดี นิทรรศการเดินทาง สื่ออินเทอร์แอคทีฟ และสื่อเพื่อการศึกษา เพื่อให้ทุกคนสามารถเข้าถึง เรียนรู้ และใช้ประโยชน์ได้อย่างยั่งยืน